Taş Plaklar: 78 Devirli Plakları Dinleme Konusu Bölüm II

Birinci Bölüme Geçmek için Tıklayınız

Kafanız yeterince karışmadı ise ses frekans eğrisi RIAA standardı ve devir standartlarının karmaşa olduğu dönemdeki bazı standartları aşağıda listeleyeyim;

• Decca FFSS bu standart London Records tarafından da kullanılmıştı.
• Columbia standartı
• CCIR standartı (1962 öncesi Avrupada kullanıldı. 1975 öncesinde ise Doğu Avrupa yani o dönemin demir perde ülkelerinde ve aynı kutuptaki Asya ülkelerinde kullanıldı)
• RIAA (Mono, ayrıca RCA Orthophonic standartı ile aynı özelliklere sahiptir)
• Enhanced RIAA (Mono, Neumann lathe cihazlarında kullanılır)
• Columbia 52 (Columbia LP Mono standartı sonrasında geliştirildi)
• Columbia 48 (Columbia LP Mono standartı öncesinde kullanıldı)
• Columbia 38 (Columbia Electrical lisansıyla 78 devir plaklarda 1968 sonrasında kullanıldı.)
• Decca FFRR 53 (London Records standartı 1953 sonrasında kullanıldı)
• Decca FFRR 52 (London Records standartı 1952 yılında kullanıldı)
• Decca FFRR 51 (London Records standartı 1951 yılında kullanıldı)
• Decca FFRR 49 (London Records standartı 1949 ve 1951 yılları arasında kullanıldı)
• RCA 50 (RCA, Urania, Lyrichord plak şirketleri tarafından kullanıldı)
• RCA 38 (78 devir standartı, RCA Electrical tarafından 1938 sonrasında kullanıldı)
• AES 51 (1951 yılı AES standardı)
• Bartok LP
• NAB (1942 yılında kullanıldı ayrıca NARTB olarak bilinir)
• EMI (Erken dönem EMI plak şrketinin Mono LP standartı)
• CCIR 56 (Mono standartı, 1962 öncesi Avrupada kullanıldı. 1975 öncesinde ise Doğu Avrupa yani o dönemin demir perde ülkelerinde ve aynı kutuptaki Asya ülkelerinde kullanıldı) CCIR standartından farklı mono olmasıdır
• CCIR 53 (1956 yılı öncesi Avrupa Mono standartı)

Bu konuya son vermeden önce 16 devirlik plaklardan da kısaca bahsedelim. Yukarıdaki bölümlerde daha hızlı okumanın daha az kayıt süresi, daha yavaş okumanın ise daha uzun kayıt zamanı sağladığını yazmıştım. 16 devirlik hız ciddi bir kayıt zamanı artışı sağlıyordu. Ancak plak üretiminde kullanılan malzemeler ve üretim aşamasında kullanılan makineler yüzünden gürültü oranı çok yüksekti ve 16 devirlik plakları dinlemek dayanılmaz denilebilecek kadar zordu.

Yazının bu bölümünde taş plaklar konusundaki tarihsel ve teknik bölümü sonlandırmak istiyorum. Konuyla ilgili sorularınızı forumlarımız vasıtası ile bizlerle paylaşabilirsiniz.

Gelelim yazımızın asıl konusuna; taş plakları çalmak.

Taş plakları çalmak için günümüzde bir kaç yöntem var. Bunları maddeler halinde ele alalım.

1- Klasik Gramofonlar

Klasik gramofonlar kim ne derse desin fetiş objeleridir. Zaman meydan okuyan tasarımları, zerafetleri ve mekanik yapılarına rağmen en ilkel plak çalarlardır. Genelde bir kurma kolu ile kurulan ana mekanizma çok sayıda dişli çark, dişli çark artı farklı mil kombinasyonu, dişli artı miller artı tekerlekler artı fren sistemleri veya daha farklı yöntemlerle yavaşlatılarak veya hızlandırılarak devir ayarı yapılır. Mekanizmalar içerisinde zemberekler, yaylar, dişililer, miller, farklı malzemelerden yapılan devir aktarım tekerlekleri gibi çok sayıda mekanik aktarım organı bulunduğundan çok karmaşık yapıdadırlar. Gramofonun mekanizma kalitesi ile devrin sağlıklı olarak elde edilmesi doğru orantılıdır. Ayrıca bir kolla kurduğunuz tahrik bölümünün kalitesi devrin aynı olarak sağlanması ile doğrudan ilgilidir. Sadece ve sadece çok kaliteli gramofonlar devri olması gerektiği gibi sağlıklı şekilde sağlayabilirler. İlk dönem gramofonlarda 78 devir ardından 16 devir standartları bulunmaktaydı. 33 ve 45 devirleri de çalabilen gramofonlar çok daha sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır. Kendi elimdeki 78 devirlik plakları bu zaman karşı koyan güzel cihazlarda dinleyebilmek adına yaptığım araştırmaların sonucundaki çıkarımlarım şunlardır.

a- Ses kalitesi, gramofonun borusunda (horn) kullanılan malzeme ve borunun yapım kalitesi ve şekli ile ilgilidir. Bunun yanında kol ve içerisindeki diyaframın yapısı, kolun hassasiyeti ayrıca gramofonun kasasında kullanılan ağaç tipi, cila ve boyut ile de doğrudan orantılıdır.

b- Mekanizma yapısı özellikle 1930’lu yıllardan itibaren belli standartlara oturmuş olsa da, marka ve modele göre değişiklik göstermektedir. Kullanılan malzeme kalitesi, işçilikteki özen gibi bir çok etken gramofonun kalitesini belirler.

c- Kol ve özellikle içerisindeki diyafram ses üzerinde doğrudan etkilidir. Kol üzerinde genelde ayar seçeneği olmadan daha az kaliteli gramofon kolları plaklarınıza zarar verir. İğne açının ayarlanması, belli ayarlara izin veren gramofonları gerektiği gibi kullanmak ciddi bir bilgi ve deneyim gerektirir.

d- Plak dinlemek için kullanılan iğne ses kalitesi üzerine tıpkı günümüzdeki gibi etki etmektedir. Bunun yanında 1920ler ve 1930larda üretilen iğneler yapısal ve malzeme anlamında farklılıklar içermektedir. Her plağı dinler iken 1 adet iğne kullanıldığını bilmeyenlere de hatırlatmakta fayda var. Hatta çoğu meraklı özel plakları için plağın her yüzünde bir iğne değiştirirler. Gramofon alıp ellerindeki iğne ile bir sürü plak dinleyeceğim zanneden değerli dostlarımız plaklarını haşat ettiklerini unutmasınlar. Eskiden beri gramofon iğnelerinin yüz veya daha adetli kutularda satılmasının sebebi budur.

Sonuç olarak fazla ayrıntıya girmeden şunu söylemeliyim. Eğer elinizde ciddi miktarda taş plak var ise düzgün bir satıcıdan, teknik olarak mükemmel durumdaki gramofonları almalısınız. Bu ciddi pahalı bir iştir. Ülkemizde ise dünyaya göre tüm eski cihazlarda olduğu gibi anormal paralar istenmektedir. Ancak keyifle taş plaklarınızı dinlemek için minimum 2.000 lira ve daha üstü paraları gözden çıkartmak gerekiyor benim gözlemlerime göre. Bunun yanında 1930 ve 40’lı yıllarda üretilmiş iğnelerden ciddi şekilde stoklamanızda fayda var. Bu yıllarda üretilmiş iğnelerle ve iyi bir gramofonla hem keyifle müzik dinler hemde plaklarınıza zarar vermemeyi garantilersiniz. Ayrıca çanta tipi olarak isimlendirilen ve oldukça kaliteli gramofonlar bulabilmeniz mümkün. Bu modellerde ses kalitesi klasik gramofonlardakine göre daha geride olsa bile yine de keyifli olduklarını deneyimlerime göre söyleyebilirim.

Bu arada piyasada satılan genelde Çin ve Hindistan üretimi olan fiyatları ise 100 ila 250 lira seciyesindeki gramofonlar ile taş plaklarınızın zevkine varabilmeniz mümkün değildir. Hatta zevk almayı bırakın güzelim plaklarınızı kolaylıkla mahvedebilirsiniz. Bunlarla beraber gelen veya daha sonradan üretilmiş gramofon iğneleri de tam anlamıyla plak katilidir. Hele ki plastik (poliklorür karbon) malzemeler kullanılarak üretilmiş 33 ve 45 devirlik plakları bu gramofonlardan uzak tutmak gerekir. Tam tabiri ile bu plakların üzerini kazıyan gramofon kılıklı bu nesneler ancak evinizin bir köşesinde süs olarak kullanılabilir. Satıcılar her ne derse desinler bunların kaliteli gramofonlarla uzaktan yakından alakaları yoktur ve bunların yerini asla ve kat-a tutamazlar.

2- Elektrikli Gramofonlar

Ülkemizde az bulunan bu türdeki gramofonlar gereken devri daha sağlıklı ve kararlı şekilde sağlayabilirler. Ayrıca devamlı olarak kurma kolu çevirmekten kurtulursunuz. Çok kaliteli örnekleri bulunan bu tarz gramofonların yine Çin ve Hindistan üretimi yeni örnekleri birer plak katili olmaktan öteye gidememektedir.

Peki günümüzde 78 devir plaklarımızı keyifle dinleyebileceğimiz bir çözüm yok mu? Tabii ki var. Günümüzde bir çok pikap üreticisi ürünlerinde 78 devir plakları çalabileceğiniz çözümler sunuyor. Bunu bir kaç türde sunan üretici var. Birinci yöntem pikapta 78 devirin hazır olarak bulunması. Tıpkı bir düğmeye basarak 33 ve 45 devir ayarının yapıldığı gibi bazı pikaplarda 78 devirlik hızda desteklenmektedir. Bir düğmeye basılarak motor devri değiştirilerek 78 devirlik plaklar çalınabiliyor. Sigma Ses tarafından ithal edilen Thorens modellerinin bir kısmında 78 devir hız seçeneği bulunmakta. Thorens TD190-2 ve TD240-2 modelleri ülkemizde sıfır olarak uygun fiyatlarla satılan seçenekler. Ayrıca bazı firmaların 78 devirlik özel pikapları da mevcut. Ancak ülkemizde bulunup bulunmadığı konusunda bir şey söylemek güç. İnternette yapılacak bir arama sonrasında bulunacak modellerin, ilgili markanın ülkemizdeki temsilcisine danışılması yöntemi ile ülkemizde satılıp satılmadığı konusunda bilgi alabilirsiniz. Bu ürünlere bir örnek Rega P-78 modeli olabilir, ürünle ilgili Timpani Elektronik firmasından bilgi alabilirsiniz.

Üçüncü Bölüme Geçmek için Tıklayınız