Bu yazının orijinali 6Moons web sitesi tarafından bu linkte yayınlanmıştır. Tüm yazılar ve resimler 6Moons veya yazıda bahsi geçen firma veya kişilere aittir. Bu yazının Türkçe çevirisi için gerekli izinler alınarak Stereo Mecmuası okuyucularına sunulmuştur. Yazıyla ilgili tüm görüş, öneriler ve düşünceleri 6Moons sitesinde bulunan linkler vasıtası ile kendilerine iletebilirsiniz. Bu yazının tüm hakları yazanlara aittir.
1977 ile 1995 yılları arasında l’Audiophile dergisinin arkasındaki itici güç olan Jean Hiraga dünya hifi basınının efsanelerinden bir tanesidir. Batı dünyasının transistörler ve küçük dinamik hoparlörler yüzünden unutulan single ended triod’lar ve horn hoparlörleri, tekrar ön plana çıkmasını neredeyse tek başına gerçekleştirmiştir. Yazım sektöründen emekli olduğu yıllardan bu yana – çoğu zaman başkalarının ürünleri hakkında yazmıştır ancak artık kendisi koltuğun diğer tarafında oturacak – hoparlörlerin nasıl olması gerektiği konusunda düşünmüş. Hoparlör konusuna odaklanmasının merkezinde Altec firmasının ürettiği efsanevi Altec 604 Duplex 15” eş eksenli (koaksiyal) sıkıştırılmış (kompresyon) tiz sürücüsü var*. Sadece 10 adet üretilen ve maliyeti 18.500 Euro olan hoparlörlerinde dış krosover üniteleri ve çift yöne bakan ikişer adet süper tiz ünitesi (bir tanesi öne bir tanesi arkaya bakıyor) bulunuyor. Bu hoparlörlere ticari bir iş olarak bakmaktan ziyade daha çok araştırma sevgisi için üretilmiş hoparlörler demek daha doğru olur. Hoparlör adedinin bu kadar az olması züppelikten veya benzeri bir düşünceden kaynaklanmıyor. Bu durum sürücünün kendine özgü yapısı ve artık çok nadir olarak bulunmalarından kaynaklanıyor. Bu sürücüler 1960’lı yıllardan beri üretilmemekte hatta alan mıknatısları (field coils) yerine kalıcı mıknatıslara (permanent magnet) sahip olan ilk modeller 1944 yılına dayanıyor. Jean Hiraga, sürücüleri Fransa’nın Lyon kentinde baştan aşağıya yenilemiş ve sanki sıfırdan üretilmiş durumuna getirmeyi başarmış. Hiraga’nın asıl amacı 604leri Alnico V dahil günümüzün teknolojisi ile tekrardan üretmek. Great Plains Audio ile olan ortak çalışmaları başarısızlıkla sonuçlanınca bu işe kendi kontrolu altında girmekten başka yol bulamamış. Ancak ne mutlu ki üzerinde çalışılabileceği 10 çift orijinal Altec sürücü bulunmaktaydı. Bu sürücülerden bir çifti ile Casa Chardonne’da (ç/n. 6Moons Editörü Srajan İsviçre’de Chardonne kentinde yaşıyor. Buradaki evine verdiği isim) aksi yönde Road Tour (ç/n açıklaması aşağıda) sayesinde 5 saat vakit geçirdik.
Tesadüfen Jean Hiraga, Yamamoto SoundCraft firmasının sahibi Shigeki Yamamoto ile aynı obsesy
onları paylaşıyor. Shigeki-San Altec 604 sürücülerle ürettiği kendi hoparlörünü tamamlamış durumda ve üretimini de yapıyor konumunda. Japon üretici patenti kendisine ait Japon Sashi kiraz ağacından tasarladığı hoparlörü görsel açıdan da oldukça etkileyici. Özellikle Hiraga’nın dikey olarak yükselen çözümünü göz önüne aldığımızda. Bu arada Jean Hiraga evimde Yamamoto ürünlerinden oluşan haremi görünce çok mutlu oldu. Sadece A-08S, A-09S ve HA-02 Yamamoto (“bunlar Avrupa’da çok nadir görülür” diye yorum yaptığını ekleyeyim) amplifikatörlerin yanında Esoteric dijital kaynaklara bağlı Yamamoto YDA-1 dijital analog çevirici kombinasyonunu da çok başarılı buldu.
Aksi yönde RoadTour terimini bir üretici bizi ziyaret ettiğinde kullanıyoruz. Bizi ziyaret edeceği zaman yanında ürününü de getiriyor ve sohbet esnasında ürün bizimle birlikte kalıyor. Bu durumda standart bir inceleme yazmak yerine okuduğunuz gibi bir sohbet yazısı ortaya çıkıyor. Hiraga’nın yarattığı hoparlör, eski tarz devasa bir kutudaki kasası 30mm’lik kayın ağacından yapılmış bir kıyafet ve arkasında çok sayıda çirkin denilebilecek vida ile gizlenmiş. Hoparlörün içerisinde bitümen (ç/n bir nevi reçine) benzeri özel malzemeleri, stratejik öneme sahip ayar yuvalarında güçlendirilmiş çapraz ayraçlar, alt bölümde ana kaideye açılmış hava çıkış noktası (ç/n bas refleks portu) ilk göze çarpanlar. Hoparlörün dışında ayrı olarak kutulanan krosover ise empedans ve frekans alan doğrusallaştırması yapıyor ve bas refleks ayarları için sürücüye zarar vermeyecek 100 Ohm ve üstü yerine 60 Ohm ve değerlerini 35/60Hz aralığına sabitlenen en üst cevap ile dengeli şekilde ayarlanabiliyor. Hoparlör sisteminin hassasiyeti 98dB, ki bu sayede 269 Euro’ya satılan ve web sitesi üzerinden tüm dünyaya gönderilebilen MiniWatt entegre lambalı amplifikatörü rahatlıkla sürebilecek. (Bahsi geçen ampliyi çaldığımda Jean ve onun Lyon’daki ortağı Nicolas Kong ve yanlarında gelen Audio Consulting firmasından Serge Schmidlin oldukça şaşırdılar)
Altec firmasının 6- hücreli koasiyel prinç horn sisteminin özelliğinden dolayı üst tiz frekanslarında belli sınırları var. Hiraga bu yüzden sahneyi korumak ve ambiyansı yansıtmak için JBL marka 075 modeli sıkıştırılmış süper tweeter ünitelerini ve direkt radyasyon yükseltimi için de Fransız yapımı sürücüler kullanıyor (ç/n bu terim sesteki enerjiyi arttırmak anlamına geliyor) Gelen örneklere henüz bu Fransız sürücüler yerleştirilmemişlerdi. Diyagonal şekilde öne ve arkaya bakan tiz sürücüleri arkalarında mantıklı uzaklıkta bir duvar istiyorlar bu sayede dinleme pozisyonunda etkileri daha iyi oluyor. Benim evimde arka duvarların uzaklığı 8 metre civarında olduğundan tiz sürücülerin salınımlarının bir çoğu boşlukta kayboldu. Üstelik benim yan duvar uzaklığım olması gereken ideal mesafenin oldukça yakınında. Daha önemlisi dinleme koltuklarım arkaya doğru bir veya iki metre ötelenmesi gerekirdi ama yer darlığından bu da yapılamadı. Bu durumu baştan bildiğimizden “resmi” bir test yapmadık, bu kadar olumsuz konum şartlarında yapmamıza da olanak yoktu zaten. Bu hoparlörler gerçekten büyük odalar için. Benim odam da büyük ancak büyüklüğü yanlış tarafa doğru, ters yönde. 14 vidalı arka bölümün olduğu gibi açıkta durması, süper tiz sürücülerinin kablolarının ortalarda olması, dış krosover’dan çıkan kablolar görsel takıntıları olanlar için uygun değil. Ancak bu tarz projelerde bu durumu hoş görmek lazım.
JH-MS15 hoparlörlerini kesintiye uğrayana kadar Albedo HL2.2 incelemesi için hala onlara bağlı duran 130 watt gücündeki Octave
MRE-130, 2 watt gücündeki MiniWatt, 25 gücündeki Dayens Ampino, 8 watt gücündeki Yamamoto A-09S ve 25 gücündeki FirstWatt F5 amplifikatörleri ile dinledik. Tüm amplifikatörler Esoteric’in 0dB gain’e ayarlanmış C-03 transistörlü pre-amplifikatörüne bağlandı. Hemen hemen her amplifikatör bu zamana meydan okuyan ancak çok akıllıca yapılmış hoparlörlerle farklı çaldı. Bu hoparlörler en ufak farklıllıkları bile bize çok net ve ayrık şekilde sundu. Ancak nasıl ve ne tür farkları tespit ettiğimiz aslında başka bir yazı dizisi olacak kadar ilgi çekici. Modern hi-fi’da nelerin yanlış olduğu nelerin ters gittiği üzerine hararetli bir tartışmaya girebilirim ancak şimdi zamanı değil. Yine de şu soruyu sormadan edemeyeceğim: Her zaman gündemde olan bir tartışma var, modern hifi dünyasının nereye gittiği. Nasıl oluyor da neredeyse koca bir asır önce üretilmiş olan bazı ürünler bugün üretilenlerin beceremediklerini kolaylıkla veya göreceli bir rahatlıkla becerebiliyorlar? Neyse, bu konuya bir kenara bırakalım ama basitçe söyleyebileceğim, duyduklarım bazı frekans hatalarının çok fevkindeydi.
Bir yorum ekleyin