Şu Meşhur Topraklama Konusu! Bölüm II

İlk Sayfaya Geçmek için Tıklayınız

Sadece bundan ibaret de değil!
Yaşadığımız her ortam da hatta hava da bile oluşan ve kontrol edilmesi neredeyse imkansız olan, çoğu zaman, varlığından haberdar bile olmadığımız adına da statik elektrik denilen gizli ve sinsi bir tehlike daha var! Statik elektriği, kabaca iki cismin veya havanın birbirine sürtünmesiyle oluşan ve kontrol edilmesi mümkün olmayan, ihtiyaç dışı ve tehlikeli bir elektrik enerjisi türü olarak açıklayabiliriz. Üstelik statik elektrik enerjisi, pozitif yüklü olabildiği gibi, negatif yüklü de olabilir. Topraklama uygulaması bu tür enerjilerin boşaltılması için de büyük bir gerekliliktir. Tahmin edeceğiniz gibi, özellikle yağmurlu ve şimşekli havalar da, bulutlar ve hava üzerinde oluşan yüksek statik gerilim de, yıldırım şeklinde toprağa akmaya meyillidir. Yapılar da uygulanması gereken paratoner sistemi ve eş potansiyel topraklama da bu sebeple çok gereklidir. Ancak, topraklamayla yıldırım koruma arasında aşırı gerilim ve darbelenme koruyucu da kullanılması gereklidir.

Hi-Fi camiasında, bir çok üst düzey sistem kullanan ve sadece dairesine ya da cihazlarına özel topraklama çubuğu veya levhası yaptırarak, bu topraklamayı kullanan kişilerin, hem kendileri, hem de cihazları ve hatta yapıları dahi tehlike altındadır. Özellikle bu tür doğa olaylarında, toprağa akan statik elektrik voltajı binlerce volta ve inanılmaz bir güce ulaşır. Bu esnada, bulabildiği her yerden toprağa akmak isteyecektir. Eğer siz, oturduğunu yapıdan bağımsız olarak kendinize özel bir topraklama uygulaması yaptırıp, hattını da dairenize ya da cihazlarınıza özel döşettiyseniz, bu durumda, binanın diğer toprak hattı ya da yoksa bile, muhtemel toprağa akacak noktalar da, cihazlarla birlikte her şey, muhtemel olarak bu gerilim akışından zarar görecektir! Halbuki, eş potansiyel topraklama olan binalar da, toprak hattı, yapının her yerinde eşit dirençtedir.

Topraklamanın sağlıklı yapılması kadar, uzun yıllar da aynı direnç ve kararlılıkla değişim göstermeden, hizmet edebilecek eshafta olması gerekir. Bu sebeple topraklama da kullanılan malzemelerin yüksek kalite de olması, topraklama yapılan bölgede, özel olarak bilimsel tekniklerle hazırlanmış karışımların kullanılması, bağlantı elemanlarının, kullanılan kabloların, okside olmayan ve uzun yıllar dayanacak materyallerle üretilmiş olmaları gerekir. Tüm bu işler yapıldıktan sonra da, yapıda bulunan tüm bağlantıların, her prizin ve kullanılan ara kablo çoklayıcılarının bile tekrar ölçülüp kontrol edilmesi gerekir.

Tüm bu konular da özellikle topraklama konusunda yetki belgesi olan ve bünyesinde, özel eğitimli, sertifikalı personeli olan kurum ya da kişilerden yardım almanız gerekir. Üst düzey kalite de ve gelişmiş meger cihazı gibi kalibre edilmiş cihaz ve donanım kullanan kişi ya da kurumları tercih etmelisiniz. Bu tür kurum ya da kişilere yaptırılan topraklama tesisatları ve uygulamaları çok daha bilimsel ve doğru olacaktır.

Peki bu kadar anlatımdan sonra özetle Hi-Fi’cıların nelere dikkat etmesi gerekir?
-Öncelikle yukarıda bahsettiğim gibi, topraklamanızı apartman yönetimiyle konuşup, uzman bir kuruma doğru şekilde yaptırıp, tüm daireler için kontrolünü ve ölçümünü sağlayacaksınız.
-Topraklama uygulaması ve ölçümü yapılırken bizzat siz de başında duracak ve yasal bir teknik rapor isteyeceksiniz.
-Topraklama ölçümü kalibre ayarları doğru yapılmış bir cihazla ölçüldüğünde maksimum 2 Ohm olmalı ve nötr ile toprak arası da ölçü aletiyle ölçüldüğünde, ölçülen voltajın maksimum 3 volt olması gerekiyor. Ancak bu durum bazı bölgelerin jeolojik yapısına ve tesisat durumuna göre değişebiliyor. Yine de ana kıstas verileri yazdığım şekildedir. Artısı veya eksisi, sizin avantajınız ya da dezavantajınızdır.
-Topraklama da kullanılan ekipman ve materyallerin en kalitelilerini tercih etmeye özen göstereceksiniz.

Bu işlemleri yaptıktan sonra, ileri düzey Hi-Fi’cılara, Audiophile statüsünde öneriler;
Dinleti odanızda statik elektrik oluşur. Statik elektrik daha önce de bahsettiğim gibi, sadece pozitif yüklü değil, negatif yüklü de olabilir. Bunun ölçümünü Statikmetre ile yapabilirsiniz ancak pahalı bir cihazdır. Ortalama en ucuzu 200 Dolardan başlar. Ama tavsiye ederim. Statik elektrik sorunlarını iyonizasyon özelliği olan klimalarla ya da iyonizasyon sağlayan cihazlarla tamamen olmasa bile ciddi bir miktar da düzenleyebilirsiniz.

Dinleti odasının zemininde kullanılan materyaller ve hatta eşyalarda da statik elektrik oluşabilir. Özellikle kazak türü giysiler giydiğinizde, cihazlara mümkün olduğunca dokunmamanızı tavsiye ederim. Bildiğiniz gibi, yünlü kumaşlar da statik elektrik oluşturabilir ve cihazlara dokunduğunuzda, statik elektrik atlamasından dolayı cihazlar ya da siz zarar görebilirsiniz.

Burada çoğumuzun cihaz ve hoparlör altına koyduğu ve benim de tercih ettiğim bir materyal olan granit hakkında bilinmesi gereken detaylara yer vermek istiyorum. Granit yapısında demir, magnezyum, kuars, feldispat, mika gibi maddeler içeren doğal magma kayalarının parçalarıdır. Neredeyse doğadaki en sert ve ucuz materyallerden biri olduğu için, Hi-Fi sektöründe de sık kullanılan tamamlayıcı materyallerin başında gelir. Mükemmele yakın antirezonans yapıda olması ve bazı durumlarda da titreşim absorbe etmek için ağırlık olarak kullanılması onu daha da cazip yapar. Tabi ki dekoratif oluşu da bir artıdır. Küçük bir ek not; Granit’in üzerindeki desenleri küçüldükçe sertliği artar! Her rengi olduğu gibi, değişik sertlikte tipleri ve değişik desen seçenekleri de mevcuttur.

Ancak, Granitin Hi-Fi dinleti odalarında ve cihazların altında-üstünde kullanılırken, pek de kimsenin dikkat etmediği bazı gerçekler vardır. Hem de önemli bir gerçek. Granit iletkendir! Bu sebeple dinleti odalarında kullanılan granitlerin topraklanmasında hem statik elektrik açısından hem de, diğer sebeplerden dolayı fayda vardır.

Gelelim kablo kaldıraçlarına ve Tweak’lere;
Şimdi diyeceksiniz ki! Peki, onun ne ilgisi var? Bu yazıyla. Var var! Hem de çok yakın ilgisi var.
Bildiğiniz gibi, özellikle zayıf akım’ın %0001 bile önemsendiği Hi-Fi sektöründe, kablo kaldıracı kullanmanın 3 sebebi var.
1.Titreşim ve rezonansı, hoparlör, interconnect, voltaj vb. kablolardan, mümkün olduğunca uzaklaştırmak.
2.Kablo üzerinde ya da yerde oluşan statik elektriğin kablo ve yer arasında dolaşmasını engellemek.
3.Tabiki bir de bazılarının yaptığı gibi, hiç bir fikirleri olmadığı halde, dekoratif amaçlı kullanmak.

Ama asıl önemli olan, titreşim ve rezonanstan ziyade, dinleti odasının zemininde ya da ara kablolar üzerinde oluşabilecek, statik elektriğin ilişkisini, bu iki materyalden uzaklaştırmak. İşte bu nokta da, kablo kaldıraçlarının önemi daha da artıyor. Ama doğru kablo kaldıraçlarının. Tweak’lere daha sonra geleceğim.

Kablo kaldıraçlarının üretildiği maddenin iletken değil, yalıtkan olması gerekiyor ki, kullanım amacının tezini doğrulasın. Ancak, maalesef bazı kablo kaldıraçlarının bunun tam tersini yaptığından çok kişinin haberi dahi yok. Hatta bu tür ürünleri satanların bile. Öncelikle satın alacağınız kablo kaldıraçları hakkında detaylı bilgi araştırın. Çoğunluğun kullanması, doğru ürünü kullandıkları anlamına gelmez. Ayrıca, her kablo kaldıracı aynı performansı da vermez. Dikkat edeceğiniz noktalar, iletken yapıda olmamaları, titreşimi kaldırma görevi yaptıkları kablolara mümkün olduğunca, hatta mümkünse hiç iletmemeleri bunların başında gelebilir. Bir de çoğu kablo kaldıraçları, hem ağırlık yapmaları, hem de titreşimin kalan kısmını sönümlemeleri için içinde kum kullanılmasını tercih eder. Bu yanlış bir uygulama değildir. Çünkü, kum gerçekten hem ağırlık verecek, hem de titreşimin emilmesine yani sönümlenmesine fayda sağlayacaktır. Ancak, seramik gibi nemi çok çabuk emebilen ve neredeyse haftalarca içinde saklayabilen türde kablo kaldıracı kullanmak, doğru bir seçim olmayacaktır.

Tweakler ve topraklamayla ilişkileri.
Hi-Fi camiasında, pek çok kullanıcının nedense, kullandığı cihazlar en üst düzeyde dahi olsa, mevcut cihaz ayaklarının yani tweak’lerinin yeterli gelmediği konusunda takıntıları vardır. Bazı durumlar da bu doğrudur. Ancak, cihaz altlarına ve bazen de duruma göre üstüne kullanılan tweak’lerin, (Üstüne diyorum. Çünkü bir Hi-Fi’cının neyi nerede kullanacağı hiç belli olmaz!:)) pek çok materyalden üretilen tipleri mevcuttur ve bunların bazıları da iletkendir. Bunun altındaki nedenlerin başında, her firmanın kendi üretmiş olduğu ürünün, en iyisi olduğu telkini yatar. İşte bu nokta da tweak’ların da topraklamayla yakından ilgisi vardır. Çünkü, cihaz altında kullanılan diğer materyaller de, granit, metal, vb. gibi iletken bir materyalden olabilir ve bu durumda cihazınız, tüm bu bileşenlerle bağlantılı şekilde çalışacaktır. Bu etki, anında da olabileceği gibi, zaman içinde belli bir etkiden dolayı da zarar verici olabilir.

Topraklama konusunu en yüzeysel olarak buşekilde anlatabildim. Aslında sayfalar dolusu kitap oluşturabilecek bir konunun öneminin bilinmesi açısından bu yazıyı hazırlamakta fayda gördüm.

Tufan K. Sümer (aka Teknika)