Geçen sayımızda SET amplilerde transformatörlerin neden önemli olduğundan bahsetmiştim. Bu yazımda ise rektifier’lerden biraz bahsedeceğim. Rektifier veya yeni Türkçe tanımlamasıyla doğrultucular alternatif akımı (AC) doğru akıma (DC) çevirmek için kullanılan elektriksel devrelerdir. Bu bir elektronik devre olabileceği gibi bir vakum tüpde olabilir ki, genel anlamda Single Ended Triode amplifikatörlerde doğrultucu olarak vakum tüpleri görürüz.
Sovtek 5AR4 rektifier lamba
Bir doğrultma (rectification) işleminde bir ya da birden fazla birbiri ile bağlantılı elektronik komponent kullanılabilir. Buna rağmen belli bir düzeyin üzerindeki Single Ended Triode amplifikatörlerde her bir lamba grubu ayrı bir rektifier ile sürülür. Peki rektifier’le akım düzenlemenin faydaları nelerdir. Öncelikle bildiğiniz gibi lambalar, cihazlarımızı açtıktan sonra hemen optimum performanslarını gösteremezler.
Bir süre, filamanların ısınması ve vakumlu tübün içerisindeki elektron akımının fasılasının ızgaralar (grind) vasıtasıyla ayarlanması için çalışır durumda tutulması gerekir. Bir güç lambası ancak 10 dakika hatta çok daha sonra asıl performansına yaklaşmaya başlar. Bu noktada güç lambasının filamanlarına bir anda gereken tüm güç verilse bile, lambanın asıl performansına ulaşmasının uzun süre alacağı düşünülürse, filamanın çalışması için gerekli akımın bir anda verilmesine de gerek yoktur. Rektifier tüpler kullanıldığında, hemen her tübün çalışmasında görülebileceği gibi yavaş ama kararlı bir dönüşüm işlemi gerçekleştirilir. Bunun tübün genel yaşam ömründen sese etkilerine kadar bilinen bazı avantajları vardır.
Genel anlamda cihazlarda en çok kullanılan rektifier tüpler, 5V4-G/GA, 5Y3-GT, 5AR4, 5U4-G/GA/GB, 5V3, 5AU4, 5R4, 5AS4 şeklinde sıralanabilir. Bu tüplerin hemen hepsi “octal” tüplerdir. Bu lambaların kodlarının sonlarına dikkat ettiğiniz zaman farklı harfler görürsünüz. Bu harfler aynı tip tüplerin çıkış değerlerindeki farklılıkları işaret ederler. Çok sayıda tasarımcı ise asıl görevi audio sistemlerinde sıklıkla kullanılan tüpler yerine, farklı alanlarda kullanılan tüpleri rektifier olarak kullanmaktadır. Bazen az bulunur askeri lambalar, bazen eski televizyonlarda kullanılan tüpler bazen de güç lambalarına SET’ler üzerinde rektifier olarak rastlarız. Bu farklı tasarımlar özellikle Fransız, Japon ve Amerikalı amplifikatör üreticilerinin sıklıkla kullandığı ve tasarım kabiliyetlerinin üst noktasını işaret eden yapılardır.
Bu durum özellikle yüksek voltaj akımı isteyen kuvvetli triyodlar -örneğin 845- kullanan amplifikatörlerde karşımıza daha sıklıkla çıkar. Teorik olarak bir güç lambasını optimuma yakın ve hatta bazen sınır değerlerinde sürebilirseniz, bu size daha fazla watt olarak geri dönecektir. Benzer bir durum, amplifikatörlerinin rektifier tüplerini değiştiren okuyucularımızında gözlemlediği bir noktadır sanırım. Rektifier değişimlerinde çoğu zaman seste bir miktar artış, gövdelenme ve en önemlisi bir miktar detay artışını sıklıkla yaşayabilirsiniz. Özellikle kimi markaların askeri spek.lere uygun tüplerinde bu durum sıklıkla karşılaşılabilen bir olaydır. Bir amplinin kalitesinde rektifier’ın önemi ne noktadadır sorusuna cevap vermek aslında oldukça zor bir iştir. Pekala özel bir silikon işlemci ya da birbirine paralel bağlanmış solid state elektronik komponentlerle makalemize konu olan işlemler gerçekleştirilebilir.
İyi bir SET amplifikatör, tasarımcısının anlayışını ve uzun yıllar boyu edindiği deneyimleri pekiştiren bir platform olduğundan, S.S. yapıdaki komponentleri bahsi geçen tarzda amplilerde sanırım asla göremeyeceğiz. Zaten SET amplifikatörleri “bizler” için özel kılan şeyde bu değil midir ?
Devrim
Bir yorum ekleyin