İkinci Bölüme Ulaşmak İçin Tıklayınız
En değerli 2A3 sayılan 1940’ların RCA monoplate’lerinden kullanan onlarca meraklı ile denk gelmiş olmama rağmen 2A3 KR Audio sahibi hiç kimseyi görmedim. Yazılan çizilenlere göre 1940 RCA’nın birebir kopyası olan KR Audio 2A3 müthiş bir tüp. Zaten Harvey Rosenberg’in yazılarında Sovtek, AVVT (daha çok Vaic diyor) ve KR Audio 2A3’ler hakkında oldukça fazla bölüm var. Yalnız merhum yaşamdayken yukarıdaki markaların bir çoğunun üretilmediğini de hatırlatalım.
GE JAN CG 6Y6G’ler
Güncel tüpler konusunu bir kenara bırakıp isterseniz test platformu olan amplimi kısaca tanıtayım. Neredeyse 3-4 yılı bulan bir süredir kullandığım amplifikatör J.C.Verdier Triode Spirit 2A3. Aslında tube rolling konusunda geneli ilgilendiren iki tübe sahip. Birincisi bu yazının asıl konusu olan 2A3 diğeri ise GZ34. GZ34 veya 5AR4 bildiğiniz gibi bir tam dalga boylu rektifiyer. 1950’lerde ortaya çıkan bu tübün NOS’ları oldukça pahalı. Ben zaman içerisinde bir sürü GZ34 topladım. İlk aklıma gelen 1960’ların sonunda üretilen Sylvania marka Big Bottle denilen (yeşile kaçan logolu) tüpler. Bu tüplerin kaliteli NOS’larını bulmak başlı başına dert olduğu için bu konuda bir “rolling” devinimi kaleme almayı düşünmüyorum. Amplifikatörümün beslemesinde voltaj regülatörü olarak kullanılan bir diğer tüp ise 6Y6. Aslında bu tüpler geçmişte radyolarda çıkış katında ve telsiz sistemlerinde kullanılmış. Ayrıca ilk dönem televizyonlarda yüksek voltajlı güç katlarında da kullanılmış. Bu tüpler son yıllarda uygun sayılabilecek fiyatlarından dolayı ampli tasarımlarında da güç tübü olarak tekrar kullanılmaya başlandı. Benim amplimde ise voltaj regulatörü olarak kullanılıyor. Ben 1950’li yıllara ait RCA 6Y6 kullanıyorum. Zaten bu tüp amplinin üzerinde standart olarak geliyor. Devinim amacı ile 1970’lerde üretilmiş GE marka, black plate, coated glass tüplerde edindim. DIY meraklılarının bu uygun fiyata NOS’ları edinilebilen ve internette çok sayıda şema bulunabilen 6Y6 (ve özellikle 6Y6GT) türevlerine göz atmalarını tavsiye ederim.
Sylvania NOS 5V4GA (GZ34 Türevi)
Amplinin giriş ve surucu katında ise 4 adet EF184 (6EJ7) kullanılmış. Aynı lambanın bir örneği de elektrik girişi bölümünde gizlenmiş. Bu tüp 1960’larda ortaya çıkmış. Çeşitli televizyonlarda ve iki bantlı radyolarda kullanılan bu tüplerden ülkemizde zaten oldukça az sayıda meraklının amplifikatörlerinde bulunuyor. Genelde Philips grubuna ait markalari (Amperex, Siemens, Pope, Miniwatt, Mazda, Adzam, Valvo gibi) tasiyan tüpler yaygın ancak benim amplifikatörümde military grade (askeri sinif) Jan Philips ECG smoked glass tüpler var. Bu tüpler amplinin standart konfigürasyonunda gelmişti. Ancak eğer amplinizde EF184 tüp kullanılıyorsa hiç devinim yapmadan Hewlett Packard (bildiğiniz bilişim sektöründeki HP) EF184 almanızı tavsiye ederim. Amperex tarafından üretilmiş bu tüplerin en önemli özelliği military grade’den daha az toleranslı “computer grade” spesifikasyonlarına sahip olması. Zaten bu tübü kullanan amplileri olan bir çok meraklı ile tanıştığımızdan bu konuda da bir “rolling” yazısı pek gerekli olmayacaktır diye düşünüyorum. Sonuç olarak 2A3 “rolling” keyfini bu amplide yaşayacağız.
GE JAN CG 6Y6G logo ve taban ayrıntısı
Yazının dozunu biraz kaçırdım sanki. Konumuz neydi? Ah evet tube rolling!
Bu güzel şenliğe geçmeden önce kısaca 2A3’ten de bahsedeyim. Artık yazının ucu kaçtı nasıl olsa! Yazının başlarında 2A3 ailesinin bir parçası olmaktan bahsetmiştim. Bu konuyu ilerleyen sayfalarda açarım diye not düşmüştüm. 2A3 meraklılar tarafından Mother Of All Tubes (Tüm tüplerin anası) veya Mother Of Hifi (Hifinin anası) olarak isimlendirilir. 1920’ler ve 1940’lar günümüzün triode’larının ortaya çıktığı dönemlerdir. 1920’lerin sonunda 50 ve 45 kodlu lambaların hükümranlığı sürerken, 1932’de 2A3 ortaya çıkar. 1936’da Western Electric şirketi 300A lambasını tanıtır ve bundan iki sene sonra ise 1938’de efsanevi 300B lambası ortaya çıkar. Bu dönemi oldukça ayrıntılı şekilde Single Ended Triode’ların Tarihçesine Kişisel Bir Bakış yazı dizimizin ilk iki bölümünde (1.bölüm ve 2.bölüm) zaten anlatmıştık. Şimdi ilk önce RCA 2A3’lerin neden bu kadar önemli olduğuna bir bakalım. 1930’ların başında 2A3’ün ortaya çıktığından bahsetmiştik. Aynı dönemin sonlarında 2A3 birden bire çok popüler hale gelir. Hem kendisinden önceki 45 ve 50 tüplere göre daha güçlüdür hemde kendisine özgü bambaşka bir sesi vardır. İlk dönem üretilen (1930’ların sonlarına değin) ilk örnekler single veya mono plate olarak isimlendiriliyor. Tübün içerisine baktığınızda dışarıdan görünen ve tüm elektrodları sarmalayan bölüme plate deniliyor. Buna Türkçe’de anod diyoruz. Bu dönemde başta RCA (O dönem ismi Cunningham/RCA ) olmak üzere, Sylvania, Tung-Sol, Ken-Rad ve Arcturus gibi üreticiler 2A3 tüpler üretmişler.
Brimar NOS EF184 Ayrıntı
Bunlardan özellikle RCA günümüzde bir efsane haline gelmiştir. Bu tüplerin çifti genelde 1.000 dolarlara kadar çıkabilmektedir. Bildiğiniz gibi dönemin yine efsane tüplerinden Western Electric 300B’ler de benzer fiyatlara alıcı bulabilmektedir. Bu arada bazı şehir efsanelerine göre Arcturus’un mavi renkli cama sahip 2A3’leri bu değerlerin Birkaç katına el değiştirmekte. Günümüzde üretilen 2A3’ler bölümünde dikkat ederseniz hemen her üreticinin kendisine referans olarak RCA monoplateleri alması sanırım bir rastlantı değil. 1940 sonrasında ise dual plate olarak isimlendirilen 2A3 tüpler ortaya çıkmıştır. Bu ilk dönem tüplerin yapısında aslında iki set filaman ve ızgara (grid) vardır. Bazı meraklılar eğer üretim yılını veya seri numarasını biliyorsanız dual plate yazdığınızda bunu dual filament olarak düzeltir. Bunun iki farklı versiyonu vardır. Black plate ve gray plate olanları. Bu arada dikkat ederseniz bir çok NOS ve hatta yeni üretim tüpte black plate olanlar her zaman daha pahalıdır. Bunun sebebi elektromanyetik radyasyonun black body (siyah gövde) (tüplerde ise black plate deniyor) denilen yapılardan geçememesidir. Bu konuya girersek çıkamayacağımız için bunu kısa bir açıklama olarak kabul edin. İlerleyen yazılarımda bu konuda bir çeviri yapmaya çalışacağım.
RCA NOS 6Y6 ayrıntı fotoğrafı
1940 sonlarında ise gerçekten 2 paralel plate’den oluşan RCA’lar ortaya çıkar. Bunlar en geç dönem 2A3 tüplerdir. 1940 sonarı ile 1950’li yılların başlarında üretilmişlerdir. Her iki dönem boyunca farklı üreticilerin ürettiği 2A3’lere rastlamak mümkün. National Union, Sylvania, Raytheon, Ken-Rad ve Tung-Sol, RCA ile birlikte en değerli tüplerdir.
2A3 ailesine giren iki de çok ilginç tüp var. Bunlardan birincisi Sylvania’nın 2A3W olarak adlandırdığı ve 5930 olarak bilinen tüpler. Bu tüpler daha düz silüetleri ile tanınıyorlar. Tüm teknik özellikleri 2A3 ile benzer ancak mimarisi anlamında farklıdır.
Hewlett Packard EF 184’ler
JJ/Tesla 2A3 ve Emission Labs 2A3-S tüplerinin atası diyebileceğimiz yüksek güç üretmesi için tasarlanan ve 1950’lilerin ortalarında Raytheon 2A3H. Bu tüpte birer ekstra filaman ve ızgara (grid) bulunuyor. Çeşitli yorumculara göre sadece koleksiyonerlerin peşinden koşması gereken tüpler. Yazılanlara bakılırsa tanesi 600-700 dolarlara, emisyon olarak eşlenik 2 tanesinin fiyatı ise 1.500 dolarlara çıkan bir tüp(müş) Açıkçası bende hayatımda görmedim ama fazla bilgi goz cikarmaz diyerek yazayım dedim.
Evet artık tube rolling keyfinde kullanacağımız tüplere yakından bir bakış atalım. İlk önce amplifikatörün standart konfigürasyonunda gelen RCA benzeri dual plate tüplerinden başlayalım.
Şimdi burada hemen bir bilgi parantezi açalım. 1970’lerin başlarinda RCA, imalatta kullandığı malzemeleri Çin’e sattı. Philips grubu da Hindistan, Brezilya ve Doğu Avrupa ülkelerine taşındı. Philips grubundan Mullard’ın üretim hattı ve ekipmanı ise Japonya ve Çin’e satıldı ya da taşındı Bu taşınmalar ve satışlar sonrasında üretim devam etti. İlk imalatlar üretim hatları nispeten yeni olduğu için ve en büyük alıcılar olan NATO’nun yüklenici firmalarının tamamıyla orijinal kalitenin korunması şartına bağlı alım yaptıkları için üretilen tüplerin kalitesi eski Amerikan ürünlerini gibiydi. Örneğin yukarıda yazdığım tüp Çin imalatı bir 2A3. Orijinal RCA ekipmanı ile Çin’de üretilmiş bir NOS. Kodlar, üretim hatları damgaları, üretim yıllarına dikkatli vakum tüp meraklıları tüplerin seceresini size anlatıveriyorlar. Ülkemizde de bu tarz meraklıların olması çok keyifli.
Penta Labs 2A3’ler ile dinleti esnasında bir diğer fotoğraf
Neyse ikinci NOS 2A3 tübümüz, Penta Labs etiketine sahip. Penta Labs çok ilginç bir firma. 1950’lerin başlarında kurulan firma aslında bir teknoloji geliştirme firması olarak kurulmuş. Yıllar boyunca tüpler konusunda geliştirme çalışmaları yapmış. 1970’lerde yine Amerikalı Raytheon firması tarafından satın alınmış. Penta Labs mühendisleri var olan tasarımlar üzerinde (malzemeler ve yapı) değişiklikler yaparak yine Amerika’daki üreticilere ürettirerek satmış. İlerleyen dönemlerde yukarıda anlattığım gibi çeşitli ülkelerde üretim yaptırarak Penta Labs markası ile satmışlar. Firmanın 2000’li yıllarda sattıkları tüpler Çin’li Shuguang tarafından üretilmiş. Şu an 2A3 tüpleri de bulunmuyor. Rolling coşkumuzda yer alan diğer bir tüp ise National Electronics etiketli 2A3 black plate.
Bir yorum ekleyin