A – İlk olarak şu anki pikap kolunuzu kullanacağınızı varsayıyoruz. Pikap kolunuzun “effective mass” değeri gram cinsinden nedir, yada (low, medium, high) hangi guruba girmektedir.
Bu şu yüzden önemli; kullandığınız kol ile kartuşun kendi ağırlığı ve compliance değeri bir resonans frekansı oluşturmakta ve bu frekans değerinin ideal olarak 8Hz – 12Hz arasında olması istenir.Bu aralık, plak warp frekansı dediğimiz plaklardaki eğriliklerden, 2-4Hz arası, footfall denilen özellikle esnek tahta tabanlı evlerdeki adım atmada oluşan 6 Hz altındaki frekanslardan, plak deliğinin tam ortada olmamasından dolayı oluşan eksantrik dönmeye bağlı 0.55Hz deki frekansdan uzakta yani 8Hz alt sınır, ve sistemin en alt frekans cevabı olan 20Hz den uzakta 12 Hz üst sınır olarak alınmıştır.
Aşağıdaki formüle göre kolunuz “effective mass” ve kullanacağınız iğnenin “kendi ağırlığı ve compliance” değerini girerek sonuca bakınız ve resonans frekansı 8Hz – 12Hz arasında ise bu kombinasyonu kullanabilirsiniz.
formül:
Resonance Frequency = 1000 / {2 x (pi) x Sqrt[C x (MC + EMA)]}
Where:
(pi) = 3.14
C = Cartridge Compliance in mm/N
MC = Mass of Cartridge including mounting bolts in grams.
EMA = Effective Mass of Tonearm in grams
Sqrt[ ] = Square Root of everything inside brackets.
*Compliance = elastik, esnek olma rigid sert olmanın (stiffness) zıttı.
Değer ne kadar yüksekse o kadar esnek, ne kadar düşükse o kadar esnemezdir. Genelleme yaparsak; yüksek compliance değerli iğnelerin düşük effective mass kollarla, düşük compliance değerli iğnelerin yüksek effective mass kollarla kullanımı daha uygundur.
*Yüksek effective mass bir kolu daha düşük hale getirmek ancak değiştirilebilir headshell’e sahipse daha düşük ağırlıklı headshell kullanarak mümkündür.
Ancak düşük effective mass bir kolu direkt headshell üzerine yada kartuşla headshell arasına ağırlık koyarak yüksek mass kol haline getirebiliriz.
Yalnız burası önemli! Ekstra Ağırlık iğnenin izdüşümünde yada buna yakın olduğu müddetçe effective mass’a etkisi gerçek ağırlığı gibidir. Yani 5g ağırlık kartuş üzerine koyarsanız EM-effective mass yaklaşık 5g artar. Ama headshellden uzakta kolun ortasına koyduğunuz 5g ağırlık pivottan uzaklığına ve kolun uzunluğuna bağlı olarak belki de 1g artıracaktır. Yine değişen bir headshell varsa daha ağır headshell Effective Mass i artıracaktır.
*Bazı firmalar compliance değerinin 100 Hz’deki ölçümünü vermektedirler (Denon gibi).Kullanacağımız aralıkta yani yaklaşık 10Hz civarındaki değeri için 100Hz değerini yaklaşık 1.8-2 ile çarpmalıyız. Örneğin Denon Dl103 modeli için 5 olarak compliance değeri vermektedir. 10 Hz de yaklaşık 9-10 olacaktır. Avrupalı üreticiler genelde 10 Hz değerlerini kullanıyorlar.
Örneğin sizin kolunuz – effective mass 8.5 gram ile medium mass sınıfına giriyor, yani geniş bir aralıkta çok düşük olmayan vede çok yüksek olmayan compliance değerlerindeki iğneleri kullanabilirsiniz.
Yani kolunuzla hem MM hem de MC iğne kullanabilirsiniz gibi görünüyor. Bu durumda ikincil olarak phono preamp hem MC hem de MM ile uyumlu mu sorusu geliyor.
B – Phono preamp kazanç ve ayar: Phono preamp’in amacı RIAA eğrisine göre EQ-eşitlemeyi yapmak ve iğnenin çok küçük olan (mV) voltajını line level yani CD seviyelerine yakın 1-1.5V civarına getirmektir.Bunun için düşük çıkışlı MC iğnelerde 70dB lik bir gain-kazanç, MM ve yüksek çıkışlı MC iğneler için ise 40-45dB lik bir gain-kazanç gerekmektedir.
MM ve yüksek çıkışlı MC iğneler direkt olarak Phono Preamp 47KOhm giriş empedansında çalışacak şekilde yapılmışlardır.
Yalnız MM iğneler için kapasitans değerleri düzgün bir frekans cevabı ve tonalite için çok önemlidir. Yaklaşık 100pF ile 400pF değerleri arasında isteğe göre ayarlanabiliyor olmalıdır. Bu da preamp üzerinde farklı kapasitans seçenekleri olması yada cihaza veya arakabloya ekstra kapasitör eklenmesi ile yapılabilir. Ekstra kapasitans eğer gerekiyorsa pikap iç kablolama ve ara kablo kapasitans değerleri + kapasitör=toplam kapasitans şeklinde olmalıdır.
MC iğnelerin içlerindeki düşük indüktansdan dolayı kapasitans toleransları yüksektir ve herhangi bir ayar gerekmez. Ancak MC iğneler de düzgün bir frekans cevabı ve tonalite için load resistance yani phonopre girişindeki empedans önemlidir ve iğnenin üreticisinin verdiği değerlere (iğne iç direncine göre) ve aktif bir MC stage yada MC trafo kullanımına göre ayarlanabilmelidir.(diyelim 100 Ohm dan 47kOhm a kadar)
C – Yüksek çıkışlı MC iğnelerin çıkışları MM iğnelere yakın olabilsin diye bobinleri daha çok sargı içermektedir. Burada bir dezavantaj vardır çünkü MC iğnelerde adı üzerinde hareketli kısım bobin olduğu için hareketli kısmın ağırlığını artırmak yüksek çıkışlı MC iğnelerin düşük çıkışlılara göre daha az atak ve daha yavaş cevaplı olmasına neden olmaktadır. Yani avantaj düşük voltajlı olmak değil, daha hafif ve hızlı olmak avantaj ama bunun da bedeli düşük voltaj.
D – Kesimlerine göre iğneleri şöyle ayırabiliriz;
1-Basit kesimliler – spheric yani küresel
2-Yaygın kullanılan eliptical-elips kesimliler
3-Kompleks-karmaşık kesimliler-Bu guruba da; fine line, line contact, hyperelliptical, Shibata, Van den Hul, Fritz Geiger, Paraphase, microridge, SAS gibi (lütfen aklıma gelmeyenlere de siz bakın)
Basit kesimliler genel olarak kol geometrisindeki kusurlara, VTA ve SRA’daki ve Azimuth’daki hatalara daha toleranslıdırlar. En az iğne ömrü de bunlardadır. Ama sakın kesim basit diye performansın düşük olduğu kanısına kapılmayın. Denon 103 ve EMT TSD15 küresel iğne kesimine sahip olan ve performans ve şöhreti çok iyi iki iğneye örnektir.
Elips kesimliler genel olarak küresellere nazaran üst frekanslarda biraz daha detaylıdırlar ve en yaygın kullanılan gurubu oluşturmaktadırlar. Herşeyde olduğu gibi çok çok iyi olanları da vardır çok kötü olanları da.
Kompleks kesimliler ise orta-üst ve üst frekanslardaki detayları en iyi verenlerdir. Yalnız bu çeşit iğneler en hata affetmez olanlarıdır. Kol geometrisi ve VTA-SRA ve Azimuth ayarlarınızın çok düzgün olması gerekmektedir. Eğer kötü ayarlarla kullanılırsa, radikal kesimlerinden dolayı plağınıza en fazla zararı da bunlar verecektir. İğne ömürleri en yüksek olan gruptur. Kesimlerinin ve işçiliğinin zorluğundan dolayı da fiyatları görece daha yüksektir.(istisnalar hariç)
Bunlar genel özellikler ama iğnenin kesimi kadar önemli; cantilever’e düzgün açıyla yerleştirilmiş olması, elektriksel ve mekaniksel dampingi, sinyal teli ve cantilever kalitesi, mıknatıs kalitesi ve bobin mıknatıs doğru konumlandırılması, rigid ve vibrasyonsuz ana gövdeye sahip olması, bütün bunlar toplam kaliteyi etkilemektedir.
Yani bir iğneyi sadece teknik özelliklerine bakarak alamazsınız. İğneler de kabinler gibi hifi sisteminizdeki sesi en fazla değiştirme katsayısına sahip bileşenlerdendir. Dinleme imkanınız yoksa, kolunuza ve bütçenize uygun birkaç model seçin ve bunlar hakkında yazılmış bolca değişik görüşleri okuyup analiz edip bir sonuç çıkarın. İşiniz biraz da şansa kalmakta. Çünkü her bileşende olduğu gibi sistem sinerjisi çok önemli.
İyi şanslar,
Hakan A.
Bir yorum ekleyin