Bu yazımda sizlere Silbatone Loth-X JI-300B stereo amplifikatörden bahsedeceğim. Bu amplifikatör günümüzde üretilen ve satılan bir ürün değil. Bu yüzden klasik bir Stereo Mecmuası inceleme yazısı olmayacak. Amplifikatörü bahane edip bol bol Western Electric’ten bahsedip, 300B Single Ended’ların dünyasına bir bakış atacağım. Umarım keyifle okursunuz.
Silbatone, hifi meraklılarının, fuarlarda tarihin derinliklerinde kalmış Western Electric hoparlörleri kendi elektronikleri ile çalması ile tanınan bir firma. Hemen her fuar sonrası internet alemine düşen onlarca video, yüzlerce fotoğrafın hemen hepsinin altında aynı şaşkınlığı görebilmek mümkün. Nasıl oluyor da, 1930’larda üretilmiş hoparlörler böylesine bir ses verebiliyor. Koreli firmanın patronu M.J. Chung’un bir Münih Fuarının ilk gününde geçmiş senelerde yapılan bir yoruma cevabı da oldukça şenlikli olmuş. Bazıları bu eski hoparlörler rock müzik çalamaz diyorlar, gelin çalıp çalmadığını kendiniz görün diyerek 1930’larda üretilmiş Western Electric 13A ve 12A hoparlör kombinasyonunda Led Zeppelin’den “Whole Lotta Love” şarkısını dinletmesi başlı başına bir olay olmuştu. 1920’lerin sonlarında geliştirilip 1930’larda ortaya çıkan bu hoparlörler hemen herkesi büyülemiş. Aşağıda geçmiş dönemlerden farklı Münih Hi-end fuarlarında meraklılara sunulmuş Silbatone / Western Electric kombinasyonlarından bir kaç fotoğraf var. Internet’te kısa bir araştırma sonrasında onlarca video ve fotoğraf bulabilirsiniz.
Silbatone firmasının patronu M.J. Chung’un devasa boyutlarda bir koleksiyonu var. Bu koleksiyon ağırlıklı olarak Western Electric ürünlerinden oluşsa da, 1930’lardan itibaren üretilmiş Altec ve, RCA gibi önemli markaların bir çok ürünü koleksiyon içerisinde yer alıyor. Bu devasa koleksiyona maddi bir değer biçebilmek mümkün olmadığı gibi bir çok ürünü cebinizde milyon Dolar’larınız bile olsa satın alabilmeniz mümkün değil. Bahsi geçen koleksiyondan fotoğraflara buradan ulaşabilirsiniz. Aşağıda ise bir tat bir doku kıvamında bir fotoğraf ekledim. Tüm bu ekipman ve özellikle hoparlörler, çok uzak bir çağın en nadide örnekleri…
Türkiye’de yaşayan bizler gibi meraklılar için fuarlar hariç 1930’ların Western Electric ürünlerini dinlemek neredeyse hayal gibi bir şey. Aynı şekilde Western Electric’in Avrupa’daki yansıması olan ve tüm dünyadan meraklıların ve koleksiyonerlerin peşinde koştuğu Klangfilm ürünlerini de. Çeşitli söylentilere göre savaş sonrası Amerikan yardımları daha doğru ismiyle Marshall yardımları döneminde eski bazı Westerm Electric ürünleri ülkemize gelmiş. Aynı şekilde Klangfilm ile ilgili söylentilerde var. Ancak benim bildiğim bir çift haricinde bu tarz cihaz ve hoparlörlerin tamamı bir şekilde yurtdışına çıkmış ve/veya akıbetleri ne yazık ki bilinmiyor. Ülkemizde bazı meraklılarda savaş sonrası dönemlerden özellikle de 1940’ların ortasından bazı Altec hoparlörler veya 1930’ların sonlarından nadide Western Electric ürünleri olsa da, sıradan bir meraklı için hifi cihazları tarihinin altın dönemi tam anlamı ile muallak! Bu çağ ile alakalı Stereo Mecmuası’nda elimizden geldiğince fazla yazı dizileri ve makaleler yayınlamaya çalıştık. Ne yazık ki yapabildiğimiz tek şey bu!
Bu yazımda sizlere bahsedeceğim amplifikatör yani Silbatone Loth-X JI-300B, Koreli üreticinin ilk ürettiği elektroniklerden bir tanesi. Yani aslında her şeyin başlangıcı. Amplifikatör aslında Loth-X JI-300B olarak tanımlanmış. Bunun sebebini öğrenebilmek için firmanın ilk kuruluş dönemine bakmamız gerekiyor. Loth-X , aslında Almanlar tarafından yönetilen global bir hifi üreticisiydi ve farklı ülkelerde operasyonları vardı. Ürün yelpazelerinde pikaplar, amplifikatörler, kablolar ve hoparlörler bulunuyordu. Hemen her ekipman farklı ülkelerdeki üreticiler tarafından üretiliyor ve sonunda Loth-X markası adı altında satılıyordu. Bildiğim kadarı ile kablolar Singapur’da, elektronikler ise Güney Kore’de üretilmekteydi. Loth-X firmasını geniş kitlelere tanıtan başarılı hoparlörler ise Avrupa’da üretiliyordu. Loth-X zaman içerisinde hifi tarihinden silinen firmalardan bir tanesi olsa da, hala hoparlörlerinden bahsedildiğini görebilirsiniz. Yüksek desibelli, genelde horn yapıdaki hoparlörleri günümüzde bile etkileyici performanslar ortaya koyabiliyor ki, benim de dinleme şansım oldu. Bu ürünlerin piyasada olduğu dönemlerde fiyatları yüksek olsa da, günümüzdeki fiyatlara göre çok daha makul olduklarını söylemem doğru olur…
JI-300 amplifikatör ortaya çıktığında, Loth-X firmasının kataloğunda bulunan 3 adet elektronik cihazdan bir tanesiydi. Silbatone C-102 pre-amplifikatör ve monoblok güç amplifikatörleri olan Silbatone 300 SEL ile beraber ortaya çıkmıştı. Silbatone Loth-X JI-300B’nin ortaya çıkışının perde arkasında 300B amplifikatör mimari üzerinde yapılan çalışmaların etkili olduğunu söylemek lazım. Bu çalışmalarda alternatif akımla besleme yapmanın gerekli empedans değerlerine ulaşmak için en iyi yol olduğu ve istenmeyen elektromanyetik ve radyo gürültülerinin klasik güç kaynaklarında triode lambaların frekans aralığı bandını daralttığı sonucuna varılır. Bunun üzerine rektifiyer lamba veya devre kullanmayan, alternatif akımla çalışan bir güç kaynağı tasarlanmaya başlar. Ortaya çıkan sonuçlar bir nevi akü mantığı ile çalışan çok hızlı şekilde lambaları besleyebilen bir güç kaynağıdır. Bahsettiğim her iki amplifikatörde de bu güç kaynakları kullanılır.
Bir lambalı amplifikatörün en önemli bileşenlerinden bir tanesi olan çıkış trafoları için yine özel bir tasarım yaparlar. Gümüş kaplı yüksek kaliteli bakır tellerle sarılmış trafolar, yine elle sarılmış resistörler, yağlı kapasitörler ve gümüş mika kapasitörler ile desteklenir. Tüm bu bilgi birikimi ilerleyen yıllarda Silbatone kendi ürünlerinde de kullanılacaktır ve firmanın temelleri oluşturulmuş olur. Tüm bu egzotik parçaların yanında kullanılacak bileşenlerde özenle seçilir örneğin alternatör yani sesi yükseltip azalttığımız kontrolcü Japon Tokyo Ko-On firmasından seçilir. Lambaların biası için özel bir devre tasarlanır. Aynı şekilde lambaların katili olabilen amplinin açılış ve kapanış süreci için ayrı devreler tasarlanır. Örneğin açılışta 300B lambaların anot voltajları yaklaşık 1 dakika gibi sürede yavaş yavaş arttırılarak lambaların ömrü uzaltılmaya çalışılmış. Rektifiyer lamba kullanan amplilerdeki bakış açısı daha modern teknoloji ile yeniden yorumlanmışlar. O dönemlerde yazılan çizilenlere göre lambalı ampli mimari Silbatone tasarımcılarının elinde yeniden şekillendirilmiştir.
Bir yorum ekleyin